Το ovethinking αποτελεί μια έννοια καθημερινή που εμφανίζεται σε πολύ μεγάλη έκταση στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε. Για την επεξήγηση του όρου βέβαια πρέπει αρχικά να δούμε την σημασία της. Η σκέψη, μια λέξη με έννοια πολύπλοκη και δύσκολη στην πλήρη κατανόηση. Πολλές φορές σκέφτομαι αν η χροιά της λέξης αλλά και τα όσα συνεπάγονται αυτής, αναφερόμενος στα συναισθήματα που την συνοδεύουν κατέχουν μια αρνητική χροιά.
Χωρίς αυτήν όμως δεν θα θεωρούμασταν νοήμων όντα, δεν θα αγαπούσαμε, δεν θα εξελισσόμασταν, για αυτό και θεωρείται απαραίτητη για την ανθρώπινη ύπαρξη. Σκέψεις κάνουμε συνεχώς, από το πιο απλό εώς και το πιο σύνθετο δεδομένο, ξεκινώντας από το τι φαγητό θα φάμε το μεσημέρι εώς την κατανόηση και τον σχολιασμό των αντιδράσεων των υπολοίπων σε κάτι που αναφέραμε, στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερθήκαμε σε μια κατάσταση και στο αν δυσαρεστήσαμε κάποιον με αυτήν.
Εκεί όμως βρίσκεται η παγίδα, στα όρια που ορίζουμε ανάμεσα στο τι είναι λογικό και που ξεκινά η υπερβολική σκέψη. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το μυαλό τους με τοξικούς και δυσνόητους τρόπους, ενδεχομένως και ψυχοφθόρους για εκείνους αναλύοντας την είδη διαστρεβλωμένη σκέψη τους. Κάπως έτσι χάνουμε την μπάλα και επεξεργαζόμαστε πολλά περισσότερα δεδομένα από όσα πρέπει και χρειάζεται. Αυτό ονομάζεται υπερβολική σκέψη, γνωστό στην αγγλική ορολογία ως 'overthinking'.
Ο ορισμός του overthinking
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε επίσης στην ανάλυση και επεξήγηση της ήδη διαστρεβλωμένης μορφής σκέψης μας, στον τρόπο δηλαδή με τον οποίο αναλύουμε κάτι πολύ απλό, δημιουργώντας άπειρα πιθανά σενάρια.
Ένα παράδειγμα βασίζεται στον τομέα των ερωτικών ανθρωπίνων σχέσεων, όταν αναμένουμε μια αντίδραση η συμπεριφορά από τον σύντροφο η την σύντροφο μας που βασίζεται στον δικό μας τρόπο αντίδρασης. Αν υπάρξει ένας τσακωμός και το άτομο δεν κάνει πίσω και δεν απολογηθεί για το δικό του κομμάτι ευθύνης σε αυτή την συζήτηση, τότε ξεκινά το κομμάτι του overthinking μέσα από την ερώτηση που συνήθως κάνουμε στον εαυτό μας “Γιατί δεν απολογήθηκε”. Από εκεί ενδεχομένως να κτίζονται πολλά παρακλάδια της σκέψης αυτής όπως του “ μήπως τα αισθήματα του δεν είναι το ίδιο πλέον “, “ δεν σκέφτεται το μεταξύ μας όπως εγώ”;
Τα εξωτερικά ερεθίσματα και η επιρροή τους στην καλλιέργεια του overthinking
Γιατί ο άνθρωπος συνεχώς έχει την τάση να καταπατά τα όρια της ατομικής φροντίδας και να υιοθετεί μιας τέτοιας μορφής πρακτική ; Η απάντηση σε αυτό κρύβεται πίσω από την ίδια την φύση της ανθρώπινης σκέψης.
Πρώτα από όλα στο πόσο ευάλωτοι είμαστε σε εξωτερικά ερεθίσματα και ενοχλήσεις από τις καθημερινές μας ζωές.
Ο άνθρωπος έχει την τάση να αναλύει και να σκέφτεται. Φανταστείτε λοιπόν την πληθώρα των σκέψεων που περνούν από το μυαλό μας σε μια συνηθισμένη καθημερινή ημέρα, ξεκινώντας από την πρώτη στιγμή που ξυπνάμε εώς το βράδυ πριν κοιμηθούμε. Το παράδοξο είναι ότι δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από μια απλή ενόχληση, από ένα εξωτερικό ερέθισμα για να διαταραχθεί η ηρεμία που έχουμε.
Το ζήτημα σε αυτό είναι να μπορούμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας από το να δώσει παραπάνω ενέργεια και σημασία στα πολλαπλά αυτά αρνητικά ερεθίσματα, αλλιώς είναι λες και αυτοκαταδικαζόμαστε στο κομμάτι της επιρροής της ψυχολογίας μας από αυτά. Για παράδειγμα στον δρόμο ενώ οδηγούμε, δεχόμαστε έναν αρνητικό σχολιασμό από κάποιον άλλον οδηγό, για μια παράβαση στην οποία εμείς τυχαία προβήκαμε. Στο σημείο αυτό χρειάζεται ψυχραιμία και έλεγχος των αρνητικών συναισθημάτων που μας έφερε αυτός ο σχολιασμός, αλλιώς ο αρνητισμός και οι ενοχικές σκέψεις ενδεχομένως να πολλαπλασιαστούν με αποτέλεσμα την αλλοίωση της οδικής μας συμπεριφοράς αλλά και της απογοήτευσης. Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι η επιρροή που ασκεί το overthinking μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία μας σε σημείο που μπορεί να επέλθει και κακό στην σωματική μας κατάσταση.
Η ερωτική μας ζωή και η συμβολή της στο overthinking
Δεύτερο σημείο εξέτασης είναι η επιρροή των ερωτικών σχέσεων που επιλέγουμε να έχουμε στην ζωή μας, είτε περιοδικά, είτε για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο κάθε ένας από εμάς έχει κάνει διάφορες επιλογές ξεκινώντας από τις περιόδους που οι εμπειρίες δεν ήταν πολλαπλές με κατάλοιπα που εξακολουθούν να ασκούν επιρροές στην συμπεριφορά μας μέχρι και σήμερα. Τα κατάλοιπα αυτά επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο της σκέψης μας, των κινήσεων μας απέναντι στην άλλη πλευρά, ακόμη και τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε στον χώρο. Συγκεκριμένα μια αρνητική παρελθοντική εμπειρία ενδεχομένως να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο εμείς αλληλεπιδρούμε και σκεφτόμαστε, κάνοντας μας να αναλύουμε και να δημιουργούμε φθορές στην επαφή μας με τον/την σύντροφό μας.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Η αυτοκριτική στο κομμάτι των ερωτικών επαφών ως τρόπος αντιμετώπισης του overthinking
Η απάντηση έγκειται στο κομμάτι των άλυτων θεμάτων που μας βαραίνουν. Η αυτοκριτική σαν έννοια είναι εύκολη στην κατανόηση, αλλά δύσκολη στην πράξη. Είναι κάτι που ο καθένας πρέπει σε κάποιες περιόδους της ζωής του να κάνει και ακόμη καλύτερα σε τακτικό πλαίσιο για να μπορεί να ελέγξει τον βαθμό της υπερβολικής μορφής σκέψης που ενδεχομένως να εμφανιστεί. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ο λόγος για τον οποίο δύο άνθρωποι επιλέγουν να μοιραστούν σε αρχικό πλαίσιο στιγμές και έπειτα να καταλήξουν μαζί ξεκινά με το ότι περνάνε καλά.
Στο κομμάτι των ερωτικών εμπειριών το overthinking υπάρχει σε πολύ έντονο πλαίσιο καθώς οι ερωτικοί σύντροφοι συνήθως περιμένουν την επιβεβαίωση από την απέναντι πλευρά, τόσο πολύ που κάποιες φορές οι πράξεις εκδήλωσης των συναισθημάτων τους υπερβαίνουν το όριο. Αυτό δημιουργεί πολλά γιατί σε κάποιον που δεν είναι σε θέση να σκεφτεί λογικά και ορθά, επηρεάζοντας τον τρόπο συμπεριφοράς του και κάνοντας τον να διαλύει την διάθεση και την ενέργεια του για χάρη μιας μη αναμενόμενης αντίδρασης της απέναντι πλευράς. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι δεν είναι όλες οι ώρες ίδιες.
Η διαδικασία παραγωγής του overthinking σε αυτό το κομμάτι είναι τόσο εύκολη που πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση να την διακρίνουμε καθαρά, επειδή στα συναισθηματικά η σφαίρα της λογικής σκέψης δεν έχει τόσο μεγάλη ισχύ.
Η επιρροή του παρελθοντικών καταλοίπων στη παραγωγή αρνητικών σκέψεων
Τρίτος και ίσως σημαντικότερος παράγοντας στην παραγωγή και ανάπτυξη της αρνητικής συνήθειας του overthinking είναι η επιρροή των παρελθοντικών τραυμάτων που στοιχειώνουν τους ανθρώπους.
Σχεδόν ο κάθε ένας από εμάς ενδεχομένως να έχει ζήσει η έρθει αντιμέτωπος με καταστάσεις τοξικές και έντονες. Καταστάσεις που λόγο της συναισθηματικής τους έντασης ενδεχομένως να έχουν αφήσει κατάλοιπα στον τρόπο με τον οποίο ο εκάστοτε άνθρωπος θα συμπεριφέρεται και θα αναλύει μια περίσταση. Τα παρελθοντικά τραύματα είναι ίσως και από τα πιο δύσκολα να λυθούν καθώς υπάρχουν χρόνια στο μυαλό του ανθρώπου και έχουν ριζώσει στην συμπεριφορά του, τόσο έντονα που σε κάποιες περιπτώσεις αποτελούν κομμάτι του χαρακτήρα του. Παρόλα αυτά η λύση στην δύσκολη αυτή συνθήκη εξακολουθεί να είναι η αυτοκριτική. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να μαθαίνουν και να εξελίσσονται καθ' όλη την διάρκεια της ζωής τους, αρκεί να το θέλουν. Έτσι και τα τραύματα ξεπερνιούνται με προσπάθεια, επιμονή, πλήρη επίγνωση ότι επηρεάζουν την συμπεριφορά μας αρνητικά και πάνω από όλα την θέληση μας για αλλαγή.
Το άγχος στην οικογένεια
Τέταρτος παράγοντας που συντελεί στην ανάπτυξη του overthinking είναι το άγχος που μας διακατέχει.
Το άγχος αποτελεί ταμπού για τον άνθρωπο καθώς χρειάζεται λογική και ψυχραιμία για την αντιμετώπιση του. Βέβαια ποιος από εμάς μπορεί να σκεφτεί λογική όταν πραγματικά αγχωθεί. Σαν χαρακτηριστικό κάνει την εμφάνιση του από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένας άνθρωπος. Το άγχος των γονέως για το κομμάτι της σωστής ανατροφής, της αρίστευσης στο σχολικό κομμάτι αλλά και της παράλληλης αντιμετώπισης των γενικότερων θεμάτων που μπορεί να εμφανιστούν σε μια οικογενειακή στέγη μεταφέρεται στο παιδί. Η μεταφορά αυτή γίνεται με τα χρόνια, μέσω της παρατήρησης και του τρόπου επικοινωνίας μαζί του.
Αν ένας γονέας για παράδειγμα επιλέξει να εφαρμόσει πιεστικές μεθόδους τιμωρίας με σκοπό τον έλεγχο της συμπεριφοράς του παιδιού, αυτομάτως περνά το μήνυμα ότι ο νέος θα πρέπει να σκεφτεί δύο φορές πριν την επανάληψη της πράξης που προκάλεσε την αντίδραση του γονέα. Όταν όλο αυτό συμβαίνει για χρόνια στο περιβάλλον ανάπτυξης του παιδιού, το άγχος και η υπερβολική σκέψη συνήθως περνά στον τρόπο συμπεριφοράς και αντιμετώπισης των καταστάσεων στην ζωή του και ως ενήλικας, καθιστώντας το έτσι ακόμη πιο δύσκολο να αναιρεθεί.
Παρά τα όσα ειπώθηκαν κανείς μας δεν πρέπει να απογοητεύεται. Τα περισσότερα πράγματα σε αυτή την ζωή αντιμετωπίζονται και το overthinking δεν ανήκει σε διαφορετική κατηγορία. Οι τρόποι είναι πολλοί και ποικίλουν ανάλογα με τον χαρακτήρα και τρόπο λειτουργίας του καθενός από εμάς. Άλλωστε ανεξάρτητα από την ύπαρξη του θέματος αυτού η όχι, καλό θα ήταν οι άνθρωποι συνεχώς να βρίσκονται σε μια διαδικασία εξέλιξης και αυτοκριτικής, με σκοπό την αντιμετώπιση όλων των θεμάτων που εμφανίζονται για τους ίδιους.
Στεφανάτος Γεράσιμος
