Το πόσα λάθη έχω κάνει στην ζωή μου δεν μπορώ να θυμηθώ. Το πόσα από αυτά μου στοίχησαν… ναι κάποια τα θυμάμαι πολύ καλά. Θα έλεγα πως η αποφυγή λαθών είναι ένας κοινός κανόνας. Παρόλα αυτά, η αλήθεια είναι πως μαθαίνουμε περισσότερα από τα λάθη μας παρά από το να κρύβουμε.
Και ξεκινώντας να γράφω για το θέμα μου ήρθε στο μυαλό ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, ο οποίος είχε πει: ‘’Μια ζωή που αναλώθηκε σε λάθη είναι πολύ πιο αξιέπαινη και πολύ πιο χρήσιμη από μια ζωή που αναλώθηκε κάνοντας τίποτα’’.
Το χειρότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε με τα λάθη είναι να τα αποφεύγουμε. Δεν μπορούμε να πάμε μπροστά χωρίς να κάνουμε λάθη.
Η μάθηση μέσω δοκιμής και λάθους δεν είναι μόνο να δοκιμάζεις νέα πράγματα, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας.
Οι περισσότεροι οργανισμοί δείχνουν αποστροφή στα λάθη. Η αποτυχία φέρει ένα διαρκές στίγμα στον επιχειρηματικό κόσμο. Οι ηγέτες που δεν αποτυγχάνουν δεν παίρνουν αρκετά ρίσκα. Προτιμούν να φαίνονται τέλειοι παρά να δοκιμάζουν νέα πράγματα.
Έχεις ακούσει ή διαβάσει για το σύμπλεγμα του Θεού; Είναι μια πεποίθηση που διογκώνει την ικανότητα, τα προνόμια και το αλάθητο μας. Περιορίζει την ικανότητά μας να επιλύουμε προβλήματα. Νομίζουμε ότι γνωρίζουμε όλες τις απαντήσεις.
Όπως εξηγεί ο Tim Harford στην ομιλία του στο TED, οι εταιρείες αναζητούν «μικρούς θεούς» για να λύσουν πολύπλοκα προβλήματα. Αντίθετα, υποστηρίζει την καθιέρωση συστηματικών διαδικασιών δοκιμής και λάθους.
Το σύμπλεγμα Θεού δημιουργεί μια τεταμένη σχέση με την αποτυχία. Δεν θέλουμε να παραδεχτούμε λάθη, ακόμη και μπροστά σε αδιάψευστα στοιχεία. Και κολλάμε… στο να μην κάνουμε τίποτα.
Επίσης, ο Harford μας ενθαρρύνει να εγκαταλείψουμε αυτή την ψευδαίσθηση. Αντίθετα μας ενημερώνει πως είναι καλό να χρησιμοποιήσουμε την ταπεινοφροσύνη ως τεχνική επίλυσης προβλημάτων.
Ποια είναι η λανθασμένη νοοτροπία μας; Η επιθυμία να παίξεις με ασφάλεια αναπτύσσει την αποστροφή στα λάθη.
Η κοινωνία μας δίνει έμφαση στην άμεση ικανοποίηση έναντι της υπομονής, της επιμονής και της σκληρής δουλειάς. Εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας να γνωρίζουν τη σωστή απάντηση, όχι να την ανακαλύπτουν.
Δεν υπάρχει κέρδος χωρίς πόνο. Αποφεύγοντας τα λάθη, τα σχολεία εκπαιδεύουν τους μαθητές να υιοθετούν την ασφαλή στρατηγική… Το εκπαιδευτικό καράβι το σύστημα, έχει πέσει στην ξέρα απλά δεν τολμούν να το αναφέρουν.
Οι άνθρωποι γενικότερα δημιουργούν δυο πόλους όταν πρόκειται για λάθη. Ο πρώτος είναι η απόρριψη και ο δεύτερος είναι να μάθουν από αυτά.
Επίσης, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι η ευφυΐα είναι εύπλαστη βλέπουν τα λάθη ως αφύπνιση. Λένε: «Όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα, χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια». Προσπαθούν να μάθουν από τα λάθη και να καταλάβουν τα πράγματα.
Αντίθετα, οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι δεν μπορούν να γίνουν εξυπνότεροι αποτυγχάνουν να βλέπουν τα λάθη ως ευκαιρίες ανάπτυξης. Κάνουν ό,τι μπορούν για να τα αγνοήσουν. "Ξέχνα το. Δεν θα είμαι ποτέ καλός σε αυτό!» λένε.
«Δίνοντας προσοχή στα λάθη, επενδύουμε περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για να τα διορθώσουμε», αναφέρει ο συγγραφέας Jason Moser. «Το αποτέλεσμα είναι να κάνεις το λάθος να λειτουργεί για σένα».
Και το έχω αναφέρει αρκετές φορές πως το πρόβλημα ξεκινά από το σχολείο. Γίνεται χειρότερο καθώς μεγαλώνουμε. Η αποστροφή στα λάθη εμποδίζει την ανθεκτικότητά μας. Οι μαθητές δεν μπαίνουν στον κόπο να προσπαθήσουν περισσότερο μετά την αποτυχία…
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να γράψω και για την κοινωνική πίεση η οποία μειώνει την ανοχή μας στα λάθη.
Μια μελέτη για το κοινωνικό άγχος της παιδικής ηλικίας δείχνει ότι όταν οι άλλοι παρατηρούν τα λάθη τους, τα παιδιά γίνονται ακόμη πιο ανήσυχα.
Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση αντιμετωπίζουν χειρότερα τα λάθη τους. Χρησιμοποιούν την αποτυχία για να υποτιμήσουν τον εαυτό τους. «Βλέπετε, σας είπα ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά!» ναι με αυτόν τον τρόπο αντιδρούν τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αντί να βλέπουν το λάθος ως ευκαιρία για μάθηση, το ερμηνεύουν ως λόγο για να τα παρατήσουν. Δεν θέλουν να συνεχίσουν να προσπαθούν και να κάνουν λάθος.
Ποια είναι η νοοτροπία σου απέναντι στο λάθος;
Η αποφυγή λαθών οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα… Όταν κάνουμε λάθη με μεγάλη αυτοπεποίθηση, τα διορθώνουμε πιο εύκολα.
Η σωστή ανατροφοδότηση είναι ζωτικής σημασίας. Μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί κάναμε λάθος και το σκεπτικό που οδήγησε σε αυτό.
Όπως είπε και η Virginia Postrel, «Η πρόοδος μέσω δοκιμής και λάθους εξαρτάται όχι μόνο από τη διενέργεια δοκιμών, αλλά από την αναγνώριση των λαθών».
Και οι δάσκαλοι έχουν ρόλο και ευθηνές και πρέπει να ενισχύουν τα παιδία για το πως μπορούνε να παίρνουνε πολύτιμες γνώσεις από τα λάθη τους. Είναι πιο πολύτιμο να ενθαρρύνουμε τους μαθητές να κάνουν λάθη παρά να τα αποφεύγουν με κάθε κόστος.
Αυτό ανακάλυψε ο James Stigler προσπαθώντας να καταλάβει γιατί οι Ιάπωνες μαθητές κέρδιζαν τους Αμερικανούς στα μαθηματικά.
Μέχρι την πέμπτη τάξη, η ιαπωνική τάξη με τις χαμηλότερες βαθμολογίες ξεπερνούσε την αμερικανική με τις υψηλότερες βαθμολογίες.
Αν και ήταν πολλοί λόγοι, ο πιο σημαντικός ήταν η μέθοδος διδασκαλίας…
Στην αμερικανική κουλτούρα, τα λάθη συνδέονται με το να είσαι αδύναμος ή ανόητος. Ωστόσο, η κουλτούρα της Ιαπωνία δεν μοιράζεται την ίδια φοβία. Ενθαρρύνουν τα παιδιά να κάνουν λάθη.
Αντί οι δάσκαλοι να εξηγούν πώς λειτουργούν τα πράγματα, οι Ιάπωνες μαθητές ενθαρρύνονται να λύσουν πρώτα τα προβλήματα μόνοι τους.
Μόνο μετά από (αρκετές αποτυχημένες) προσπάθειες παρεμβαίνει ο δάσκαλος. Ολόκληρη η τάξη ασχολείται με τη συζήτηση των αποτυχημένων προσπαθειών. Όλοι μαθαίνουν από αυτό που δεν λειτούργησε…
Όπως θυμάται ο Stigle, «η κουλτούρα μας απαιτεί ψυχολογικά μεγάλο κόστος για να κάνουμε ένα λάθος. Ενώ στην Ιαπωνία, τα λάθη, η σύγχυση είναι όλα απλώς ένα φυσικό μέρος της μαθησιακής διαδικασίας». Οι Ιάπωνες δάσκαλοι είναι ανεκτικοί στα λάθη...
Να κατέχεις τα λάθη σου. Πάρα πολλά παιδιά και ενήλικες υποφέρουν από τελειομανία. Όταν συμβαίνει ένα λάθος, παραλύουν. Πολλοί προσπαθούν να το κρύψουν. Οι περισσότεροι νιώθουν πραγματικά πολύ άσχημα.
Το να κατέχεις τα λάθη σου θα σε κάνει πιο ανεκτικό ως άνθρωπο. Είναι μια υπενθύμιση ότι κανείς δεν είναι τέλειος. Και επίσης, θα σε κάνει πιο ευγενικό με τον εαυτό σου και τους άλλους.
Δεν μπορείς να μάθεις μέχρι να παραδεχτείς ότι έκανες λάθος. Η τελειομανία είναι ο εχθρός της καινοτομίας και της προσωπικής ανάπτυξης.
Πολύ σημαντικό επίσης είναι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τα λάθη μας και αυτό γιατί καθορίζει αν μας γίνονται μαθήματα ή απλώς μια αρνητική εμπειρία.
Όλοι αποτυγχάνουν ακόμα κι αν δεν το αναγνωρίζουν. Όσοι έχουν αποστροφή στα σφάλματα λένε ψέματα αντί να αντιμετωπίζουν τα λάθη τους. Ωστόσο, όταν επαναπλαισιώνουμε τα λάθη μας σαν μάθημα, γίνονται μια ευκαιρία για τρομερή ανάπτυξη!
Όπως είχε πει και ο Roosevelt «Είναι κοινή λογική να πάρεις μια μέθοδο και να τη δοκιμάσεις. Εάν αποτύχει, παραδέξου το ειλικρινά και δοκίμασε κάτι άλλο. Αλλά πάνω από όλα, δοκιμάστε κάτι».
Να θυμάσαι αυτά τα δυο… Α) Μπορείς να παραβλέψεις τα λάθη σου Β) Να μάθεις από αυτά.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που έκανες λάθος; Τι προσπαθούσες να κάνεις; Τι πήγε στραβά; Γιατί; Τι διαφορετικό θα κάνεις την επόμενη φορά;
Θα είμαι ειλικρινής, αγώνα κάνω και εγώ με όλα αυτά. Όμως πρόσεχε! Μην βάλεις ταμπέλα στον εαυτό σου! ταμπέλα να βάλεις στο λάθος!
Το πιο επικίνδυνο σημείο του να κάνουμε λάθη δεν είναι να κάνουμε λάθος, αλλά να νιώθουμε ότι κάνουμε λάθος. Τα λάθη μπορούν να βλάψουν την αυτοεκτίμησή μας.
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να κάνουμε ένα λάθος και να πιστεύουμε ότι κάνουμε λάθος. Πρέπει να χαρακτηρίσουμε το λάθος ως το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί, όχι να κάνουμε επίθεση συνέχεια στον εαυτό μας.
Θα ήθελα να γράψω και κάτι ακόμη. Η αύξηση της ανοχής στα λάθη δεν είναι εύκολη, ειδικά για όσους έχουν μετατρέψει την τελειομανία σε τρόπο ζωής. Ο Μπρους Λι είχε πει: «Μην φοβάσαι την αποτυχία. Όχι η αποτυχία, αλλά ο χαμηλός στόχος είναι έγκλημα. Στις μεγαλειώδεις προσπάθειες ακόμα και η αποτυχία είναι ένδοξη.».
Τέλος, περισσότερο τα γράφω για να τα διαβάζω εγώ και να μην ξεφεύγω από τον τρόπο ζωής που έχω επιλέξει να πορεύομαι. Σαφέστατα χρειάζεται θάρρος και προσπάθεια για να αγκαλιάσεις τη ζωή ως δοκιμή και λάθος.
Και κλείνω αυτό το άρθρο με κάτι σοφό που είχε αναφέρει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Η επιτυχία είναι να προχωράς από αποτυχία σε αποτυχία, χωρίς να χάνεις τον ενθουσιασμό σου.»…
