Όταν σκεφτόμαστε τη λέξη ελευθερία και όλα αυτά που εμπεριέχει μέσα της, το μυαλό μας συνήθως πηγαίνει σε αγώνες που έγιναν για την ελευθερία για την οποία οι άνθρωποι έπρεπε να πολεμήσουν και να πεθάνουν και έχουμε πολλά παραδείγματα για αυτό. Τώρα θα σκεφτείς πως υπάρχουν διάφορες μορφές ελευθερίας… Όπως είναι εκείνη της θρησκείας, το λόγου και κάποιες ακόμα.
Επομένως, χωρίς δεύτερη σκέψη απαντάμε καταφατικά όταν δεχόμαστε κάπως πιο φιλοσοφικά ερωτήματα του τύπου: Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;
Θα έλεγα πως κατά κάποιον τρόπο φυσικά και είμαστε ελεύθεροι, διότι ακόμη μπορούμε να μιλήσουμε στον εαυτό μας. Αυτό δεν έχει περιοριστεί.. όμως δεν θέλω να βάζω ιδέες. Συνεχίζω λέγοντας πως μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε, να λατρεύουμε (ή όχι) όπως θέλουμε και πολλά ακόμη που μπορούν να γίνουν. Παράλληλα όμως έχεις καταλάβει πως στο θέμα της ελευθερίας κάτι αρχίζει να περιορίζεται..
Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς και ο οποίος άσκησε μεγάλη επιρροή ήταν ο Γιόχαν βαν Γκαίτε, ο οποίος έγραψε το περίφημο «κανείς δεν είναι πιο απελπιστικά σκλαβωμένοι από εκείνους που ψευδώς πιστεύουν ότι είναι ελεύθεροι».
Ας τοποθετήσουμε την ελευθερία στην πιο απλή της μορφή, η οποία σύμφωνα με το wikipedia έχει ως εξής: <<Η ελευθερία για έναν άνθρωπο, είναι η δυνατότητά του να δρα κατά τη βούληση. Η βούληση καλείται η δυνατότητα του ατόμου να θέτει στόχους / σκοπούς και να αποφασίζει να τους πραγματοποιήσει. Η καθολική ελευθερία, με τα σημερινά δεδομένα, είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα της ατομικής, της κοινωνικής και της πολιτικής ελευθερίας, καθώς και των εσωτερικών ελευθεριών>> Και αναρωτιέμαι πολύ ήρεμα… μπορούμε πραγματικά να λέμε ότι είμαστε ελεύθεροι;
Πέρα από τις ελευθερίες που γνωρίζουμε, είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε, να σκεφτόμαστε ό,τι μας αρέσει χωρίς να ελεγχόμαστε γι΄αυτό (ακόμα κι αν είναι από φόβο) ή μήπως όχι;
Ταυτόχρονα πρέπει να ειπωθεί και μια μεγάλη αλήθεια, αλήθεια τουλάχιστον για εμένα έτσι όπως το σκέφτομαι. Δηλαδή, η κοινωνική πίεση, οι οικογενειακές προσδοκίες, οι οικονομικοί περιορισμοί και οι φόβοι περιορίζουν πολλούς από εμάς. Κάνουμε πράγματα, όχι επειδή θέλουμε, αλλά επειδή πρέπει.
Ενώ μπορεί να είμαστε ελεύθεροι να λέμε ό,τι θέλουμε, η πολιτική ορθότητα μας εμποδίζει να εκφράσουμε τις σκέψεις μας… μερικές φορές όχι και άδικα.
Μπορεί να είμαστε ελεύθεροι να λατρεύουμε όπως μας αρέσει, αναντίρρητα πιστεύω στη θρησκεία μας, τολμώ όμως να αναφέρω ότι οι θρησκείες προσθέτουν ακόμη περισσότερους κανόνες και περιορισμούς στη συμπεριφορά μας.
Επίσης, οι οικονομικοί μας περιορισμοί μας εμποδίζουν να κάνουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε να κάνουμε... Στη στιγμή που το θέλουμε.
Αν μπούμε στη διαδικασία να σκεφτούμε πολύ σοβαρά όλα αυτά, μπορούμε να πούμε ότι είμαστε πραγματικά ελεύθεροι; Και επίσης, όταν λαμβάνεις υπόψη όλους τους περιορισμούς της ζωής, τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος;
Υπήρξαν κάποιοι φιλόσοφοι που υποστήριξαν ότι η αληθινή ελευθερία είναι αδύνατο να ολοκληρωθεί. Και ενώ η σκέψη του να είσαι εντελώς ελεύθερος ηχεί πολύ στα αυτιά μας, στην πράξη, πιθανότατα θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα από όσα έλυνε.
Ας δώσουμε ένα παράδειγμα, φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι νόμοι ήταν προαιρετικοί... νομίζω πως θα βρίσκαμε την έννοια της απόλυτης ελευθερίας κάπως ανησυχητική.
Αλλά μέσα στα όρια των νόμων, των κανονισμών και της γενικής ανθρώπινης ευπρέπειας, τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος;
Το μόνο σίγουρο είναι πως η ελευθερία μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Για μερικούς ανθρώπους, θα μπορούσε να σημαίνει ότι μπορείτε να μάθετε πώς θα περάσουν τη μέρα τους. Άλλοι άνθρωποι μπορούν να ορίσουν την ελευθερία ως την ικανότητα να επιλέγουν το είδος της εργασίας που κάνουν. Για μια άλλη ομάδα ανθρώπων, η ελευθερία θα μπορούσε να σημαίνει την ικανότητα να αγοράζουν ό,τι θέλουν χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για χρήματα.
Αν μπούμε όμως και εμβαθύνουμε τον ορισμό μας για την ελευθερία πέρα από αυτό που μας διαβεβαιώνει η κυβέρνησή μας…. και ρίχνουμε μια πολύ προσεκτική ματιά στη ζωή μας, συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε τόσο ελεύθεροι όσο θέλουμε να πιστεύουμε.
Είναι ξεκάθαρο πως υπάρχουν κανόνες και οδηγίες πολύ συγκεκριμένες που ελέγχουν τις συμπεριφορές μας και παράλληλα τις επιθυμίες μας. έχουν ευθύνες και προσδοκίες που περιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ξοδεύουμε τα χρήματά μας και τον χρόνο μας. Τόσα πολλά από τα όνειρά μας έχουν σβήσει μέσα μας επειδή δεν νιώθαμε ελεύθεροι να τα κυνηγήσουμε.
Ξοδεύουμε τον χρόνο και την ενέργεια μας κάνοντας αυτό που στην ουσία θέλουν οι άλλοι από εμάς, σπάνια επιτρέποντας στον εαυτό μας να κάνει αυτό που θέλει να κάνει. Ενώ μπορεί να είμαστε σωματικά ελεύθεροι, οι ρόλοι, οι ευθύνες, οι περιορισμοί και οι φόβοι μας συχνά φυλακίζουν στο μυαλό μας.
Στον πυρήνα του ορισμού της ελευθερίας βρίσκεται η επιλογή. Σε πολλούς από εμάς έχει αφαιρεθεί η ικανότητα μας να επιλέγουμε μόνοι μας χωρίς να καταλάβουμε.
Άραγε μέσα στα όρια της κοινωνίας, πώς μοιάζει η ελευθερία; Πώς μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι σωματικά, ψυχικά και συναισθηματικά;
1. Ελευθερία σημαίνει να νιώθεις άνετα να είσαι ο εαυτός σου. Σημαίνει να ξέρεις ποιος είσαι και να ζεις με τρόπο που να είναι αληθινός σε αυτό. Δεν μπορείς να βάλεις μια διαφορετική φορεσιά με διαφορετικούς ανθρώπους σε διάφορες περιστάσεις και να νομίζεις ότι είσαι ελεύθερος. Στην πραγματικότητα, είσαι φυλακισμένος από τις αντιλήψεις των γύρω σου.
Όταν δεν είσαι ο αυθεντικός σου εαυτός, είναι επειδή ελέγχεσαι από άλλους. Ο φόβος της απόρριψης σε ωθεί να θάψεις τον αυθεντικό σου εαυτό κάτω από το πρόσωπο που νομίζει ότι θέλουν ή περιμένουν οι άλλοι. Η επιθυμία σου για έγκριση σε κάνει να είσαι αυτός που δεν είσαι...
Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι άνθρωποι που κάνουν τις παραπάνω σκέψεις και το κάνουν για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα που δεν ξέρουν πλέον ποιοι είναι πραγματικά. αρνηθεί τον αυθεντικό εαυτό τους, έχουν χάσει κάθε αίσθηση του εαυτού τους.
Η αληθινή ελευθερία σημαίνει ότι είσαι ελεύθερος να είσαι ο εαυτός σου σε όλη σου την πορεία…
2. Ελευθερία σημαίνει να είσαι ελεύθερος να ζεις όπως θέλεις ή σκοπεύεις να ζήσεις. Σημαίνει να κάνεις δουλειά για την οποία είσαι παθιασμένος. Το να είσαι ελεύθερος σημαίνει ότι εργάζεσαι επειδή θέλεις να γίνεις χρήσιμος, με τρόπο που εσύ επιλέγεις. Δεν σημαίνει ότι δουλεύεις επειδή πρέπει.
Αυτή δεν είναι μια ελευθερία που είναι διαθέσιμη μόνο στους πλούσιους. Είναι διαθέσιμο σε όποιον είναι πρόθυμος να εγκαταλείψει την άνεση και να αγκαλιάσει την αβεβαιότητα. Η ελευθερία να ζεις όπως σκοπεύει να ζήσεις συνεπάγεται ότι δεν ακολουθεί το συνηθισμένο μονοπάτι προς την επιτυχία που ακολουθούν όλοι οι άλλοι. Για να έχεις αυτή την ελευθερία, πρέπει να χαράξεις τον δικό σου δρόμο.
Ο δρόμος που θα επιλέξεις όμως θα είναι πιο δύσκολος από τον εύκολο δρόμο που χρησιμοποιούν οι άλλοι, θα σε δουλέψει με τους δικούς σου όρους. Αυτό το μονοπάτι θα σε οδηγήσει στο να κάνεις δουλειά που είναι ουσιαστική. Και τελικά, αυτό σε ικανοποίηση και συνολική ολοκλήρωση.
3. Μια λέξη πολύ οικία.. Χρέος. Το οποίο χρέος περιορίζει κάθε δυνατότητα στη ζωή. Δεν μπορείς να χρωστάς χιλιάδες ευρώ και να ελπίζεις σε ελευθερία. Νομίζω από το 2008 και μετά το έχουμε εμπεδώσει. Οικονομική ελευθερία σημαίνει να μην μπορείς να αντέχεις οικονομικά αυτό που χρειάζεσαι και να νιώθεις οικονομικά σταθερός αντί να αγχώνεσαι συνεχώς για να βγάλεις πέρα. Σου θυμίζει κάτι αυτή η κατάσταση; Με την οικονομική ελευθερία, μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά που αγαπάμε και να αισθανόμαστε παθιασμένοι με αυτήν και αυτό γιατί δεν κυνηγάμε μια υψηλά αμειβόμενη δουλειά σε προσπάθεια να ξεπληρώσουμε το χρέος μας… Αυτό επίσης θυμίζει κάτι;
Η οικονομική ελευθερία είναι διαθέσιμη σε οποιονδήποτε και σε κατηγορία εισοδήματος. Δεν χρειάζεται να έχεις για να είσαι οικονομικά ελεύθερος. Όπως επίσης να μην σου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι μερικοί από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο χρωστούν αστρονομικά χρηματικά ποσά.
Η ελευθερία από το χρέος προέρχεται από το να μην αισθάνεσαι την ανάγκη να κάνεις υπερβολικές δαπάνες και την ικανότητα να ζεις με τις δυνατότητές σου. Το να είσαι οικονομικά ελεύθερος σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να εξαρτάσαι από άλλους ανθρώπους για τις βασικές σου ανάγκες ζωής... Οικονομική ελευθερία σημαίνει επιλογές σε πολλές πτυχές σου.
4. Η ασθένεια από μόνη της εμποδίζει σε έναν μεγάλο βαθμό να είμαστε ελεύθεροι. Αν δεν είσαι τόσο σωματικά όσο και ψυχικά υγιής, μπορείς να είσαι ελεύθερος; Θα είμαστε περιορισμένοι στο να ζούμε μια πλήρη ζωή εάν υπάρχουν ασθένειες που προκύπτουν από επιλογές του τρόπου ζωής. Δεν πρέπει να θέσουμε την ψυχική μας υγεία ως προτεραιότητα.
Το να είσαι ελεύθερος στο να είσαι υγιής περιλαμβάνει επίσης την αντιμετώπιση τυχόν εθισμών που μπορεί να έχεις. Όταν είσαι εθισμένος σε ναρκωτικά, αλκοόλ, τσιγάρα ή οτιδήποτε πραγματικά, ελέγχεσαι από αυτήν την ουσία. Ακόμα και κάτι τόσο απλό όπως ο εθισμός στην καφεΐνη που μας κάνει να πιούμε πολλούς καφέ κάθε μέρα για να λειτουργήσουμε σωστά, περιορίζει στην ουσία την ελευθερία μας. Οτιδήποτε περιορίζει την επιλογή μας αποτελεί απειλή για την ελευθερία μας. Οι εθισμοί εμποδίζουν την επιλογή μας.
5. Ας γράψουμε για κάτι ακόμη σημαντικό. Ο φόβος… Ο φόβος του να μείνουν μόνοι έχουν κρατήσει πολλούς ανθρώπους σε τοξικές σχέσεις που θα έπρεπε να είχαν φύγει εδώ και πολύ καιρό. Η ελευθερία από το φόβο του να είσαι μόνος σημαίνει να εκτιμάς τη σχέση που έχεις με τον εαυτό σου, πρώτα και κύρια. Σημαίνει να είσαι ολοκληρωμένος άνθρωπος, χωρίς να είσαι σε άλλο να σε κάνει…
Όταν φοβάσαι να μείνεις μόνος, ανέχεσαι συμπεριφορές που δεν έχεις καμία δουλειά να ανεχτείς. Φέρνεις δίπλα σου άτομα που είναι καταχρηστικά επειδή δεν μπορούν να αισθανθούν τους φόβους σου. Μπορεί ακόμη και να χρησιμοποιήσουν τον φόβο σου εναντίον σου για να σε ωθήσουν να αποδεχτείς αυτή την αρνητική τους μεταχείριση.
Η ελευθερία από το φόβο του να είσαι μόνος σημαίνει να είσαι ελεύθερος από τοξικές σχέσεις, τόσο πλατωνικές όσο και ρομαντικές. Σημαίνει να αγαπάς τον εαυτό σου αρκετά για να φύγεις από μια καταχρηστική σχέση.
6. Είναι δεδομένο και το γνωρίζω και από πολύ δικούς μου ανθρώπους πως το να βάζουν τον εαυτό τους πρώτοι ή να σκέφτονται να τους κάνουν γεμίζει με πολλές ενοχές. Ένοχοι που θα μπουν στη διαδικασία να «σπαταλήσουν» περιορισμένα κεφάλαια για τον ίδιο τους τον εαυτό.
Αυτή η ενοχή είναι συχνά το αποτέλεσμα στο πως μεγαλώσαμε, το αποτέλεσμα που έχει αποτυπωθεί στην κοινωνία, σε αυτά που μάθαμε ενάντια στο να είμαστε εγωιστές και να σκεφτόμαστε τα θέλω και τις ανάγκες μας. Για να μην φαινόμαστε εγωιστές, βάζουμε οποιονδήποτε και όλους πάνω από τις ανάγκες και τα θέλω μας.
Αν και πρέπει να υπάρχει χώρος στη ζωή μας για αλτρουισμό, το συνεχές τρέξιμο για να ευχαριστήσουμε όλους τους άλλους οδηγεί μόνο σε προβλήματα ψυχικής υγείας που θα εισπράξουμε στο μέλλον. Η ελευθερία να βάζεις τον εαυτό σου πρώτο σημαίνει να δίνεις προτεραιότητα στη φροντίδα του εαυτού σου και στην ανάγκη σου για ηρεμία.
7. Βεβαίως… το να κάνω λάθος. Είναι αδύνατο να μάθεις χωρίς να κάνεις λάθη στη ζωή σου. Όμως, από μικρή ηλικία μαθαίνουμε ότι δεν πρέπει να κάνουμε λάθη… Ένας ακόμη φόβος προς την ελευθερία.
Στο δημοτικό σχολείο, για παράδειγμα, αφού μας διδάξουν κάτι μία φορά, δύο φορές αν είμαστε τυχεροί, την εξασκούμε μερικές φορές μέσα από εργασίες. Αν έγινε λάθος απάντηση, ο δάσκαλος σημειώνει το χαρτί μας με ένα έντονο κόκκινο στυλό… Δεν το ξεχνώ μου έχει μείνει χαραγμένο. Φυσικά λοιπόν, κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να μειώσουμε το κόκκινο χρώμα στη σελίδα μας, επειδή γνωρίζουμε ότι η ανταμοιβή προορίζεται για το άτομο που δεν κάνει κανένα λάθος!
Στην πραγματικότητα, τα λάθη μας βοηθούν να μάθουμε. Δεν είναι πιθανό να μάθουμε μια νέα δεξιότητα και να μην κάνουμε λάθος. Αλλά επειδή μάθαμε να φοβόμαστε μήπως κάνουμε ένα λάθος ή να ντρεπόμαστε όταν το κάνουμε, φοβόμαστε να το κάνουμε ξανά σε άλλη φάση της ζωής μας και εγκαταλείπουμε εύκολα…
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να μπούμε στη διαδικασία να αποτινάξουμε αυτήν την αντίληψη, η οποία είναι αντίθετη στη βελτίωση και την ανάπτυξη. Ο φόβος του λάθους μας κρατά σταθερά στη ζώνη άνεσής μας. Μας εμποδίζει να φτάσουμε στα όνειρά μας. Μας κρατά στο μονοπάτι του status quo.
Όταν είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε λάθη, είμαστε ανοιχτοί στη μάθηση, ανοιχτοί στο να ρισκάρουμε, ανοιχτοί ακόμη και σε λύσεις. Αυτή η ελευθερία μας δίνει το κουράγιο να χαράξουμε το δικό μας μονοπάτι, να βγούμε σε αχαρτογράφητα νερά γιατί δεν φοβόμαστε…
8. Θα ήθελα να κρατήσεις κάτι πολύ σημαντικό. Πως ένα πράγμα μας κρατάει απέναντι στις διαφορετικές πτυχές της ελευθερίας που αναφέρθηκαν παραπάνω… Και είναι ο φόβος. Είναι αυτός που μας εμποδίζει να απολαύσουμε τις περισσότερες από αυτές. Ο φόβος μας κρατάει φυλακισμένους. Μας εμποδίζει να αγκαλιάσουμε τη δυσφορία και μας κρατά κλειδωμένους στα όρια των ζωνών μας.
Με την ελευθερία έρχονται πολλά άγνωστα. Δεν ξέρουμε αν κάνουμε τη σωστή επιλογή. Τουλάχιστον στη ζώνη άνεσής μας, είμαστε άνετα. Μπορεί να μην είμαστε χαρούμενοι, αλλά ξέρουμε τι να περιμένουμε… Πόσο έξω έχω πέσει;
Η ελευθερία δεν μας δίνει την ίδια εγγύηση. Απλως μας υποσχεται την ευκαιρια να κανουμε αυτο που επιθυμουμε χωρις να αφληρωσουμε τυψεις. Το να ζεις χωρίς φόβο δεν σημαίνει ότι ο φόβος θα εξαφανιστεί. Η ελευθερία από τον φόβο σημαίνει να μην αφήνεις τον φόβο να σε σταματήσει. Σημαίνει ότι προχωράς μπροστά όσο δύσκολος είναι ο δρόμος. Ουσιαστικά μαθαίνεις πώς να διαβάζεις τον φόβο σου και να διακρίνεις τον φόβο που σε κρατά ζωντανό και τον φόβο που σε εμποδίζει να ζήσεις τη ζωή σου.
Για το τέλος θα γράψω το εξής. Η αληθινή και προσωπική ελευθερία σημαίνει δεν μπορείς να ζεις όπως είσαι, να κάνεις αυτό που θέλεις και να περάσεις χρόνο με τα άτομα που σου αρέσουν. Για να αποτινάξουμε τις απαρχαιωμένες αντιλήψεις - προσδοκίες της κοινωνίας, της οικογένειας, έχει μια αδιάκοπη επίδοση της ελευθερίας.
Η προσπάθεια για την ελευθερία είναι βαθιά προσωπική, αλλά σε κάθε περίπτωση αξίζει τον κόπο...
