…..Και θα πεις τώρα: Τι μας λες ρε άνθρωπε τόσο εύκολο είναι να προσπεράσω τα εμπόδια και να προχωρήσω; Δεν βλέπεις τι γίνεται γύρω σου; Είσαι σε θέση να καταλάβεις τι περνάω;
Η απάντηση μου θα είναι σύντομη και θα επικαλεστώ τα λόγια του Μάρκου Αυρήλιου: <<Ότι εμποδίζει την δράση προωθεί την δράση.>>
Πριν καιρό ήρθε στα χέρια μου ένα βιβλίο του Ράιαν Χόλι-ντεϊ με τίτλο: Το εμπόδιο ανοίγει τον δρόμο, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος και μου είπαν ότι πρέπει να το διαβάσω από την στιγμή που προσπαθώ να βελτιώσω την ζωή μου, έχοντας κάνει τρόπο ζωής αυτήν την φιλοσοφία και από την στιγμή που αρθρογραφώ στο site μου την 360turn ανάλογα θέματα θα το βρω πολύ ενδιαφέρον και θα με βοηθήσει. Και πράγματι το διάβασα και αυτό τρεις φορές μέσα στον ίδιο μήνα. Θα μπορούσα να γράψω διάφορες δικές μου σκέψεις, όμως πίστεψε με δεν θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Και το αναφέρω αυτό γιατί παρακάτω θα παραθέσω απόσπασμα της δουλείας που έκανε ο Ράιαν Χόλι-ντεϊ και δεν θα ήταν το ίδιο… Άλλωστε ποιος είμαι εγώ;
Το έτος 170, τη νύχτα, στη σκηνή του στο μέτωπο του πολέμου στη Γερμανία, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας, κάθισε να γράψει. Ή μπορεί να ήταν λίγο πριν από την αυγή στο παλάτι του στη Ρώμη. Ή ίσως να ξέκλεψε λίγα δευτερόλεπτα κατά τη διάρκεια των αγώνων στο Κολοσσαίο, αδιαφορώντας για την αιματοχυσία που λάμβανε χώρα ακριβώς από κάτω. Η ακριβής τοποθεσία δεν έχει σημασία. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι αυτός ο άντρας, ο οποίος είναι σήμερα γνωστός ως ο τελευταίος από τους Πέντε Καλούς Αυτοκράτορες, κάθισε να γράψει. Όχι για το κοινό ή για κάποια δημοσίευση, αλλά για τον εαυτό του. Και αυτά που έγραψε συνιστούν αναμφίβολα έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους στην Ιστορία για την αντιμετώπιση κάθε αρνητικής κατάστασης που μπορεί να συναντήσουμε στη ζωή. Ένα μυστικό για να πετύχουμε όχι απλώς παρά τα όσα συμβαίνουν, αλλά χάρη σε αυτά.
Εκείνη τη στιγμή, έγραψε μόνο μία παράγραφο. Ελάχιστο μέρος της ήταν δικό του. Σχεδόν κάθε σκέψη θα μπορούσε, με τη μια ή την άλλη μορφή, να βρεθεί στα γραπτά των δασκάλων και των ινδαλμάτων του. Όμως, μόλις σε ογδόντα πέντε λέξεις, ο Μάρκος Αυρήλιος όρισε και διατύπωσε με μεγάλη σαφήνεια μια διαχρονική ιδέα, που επισκιάζει τα μεγάλα ονόματα εκείνων που προηγήθηκαν: του Χρύσιππου, του Ζήνωνα, του Κλεάνθη, του Αρίστωνα, του Απολλώνιου, του Ιούνιου Ρούστικου, του Επίκτητου, του Σενέκα, του Μουσώνιου Ρούφου. Και για εμάς είναι αρκετή…
Οι ενέργειές μας μπορεί να συναντήσουν εμπόδια… αλλά τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει τις προθέσεις ή τη διάθεσή μας. Γιατί μπορούμε να προσαρμοστούμε. Ο νους προσαρμόζεται και αξιοποιεί προς όφελός του ό,τι μας εμποδίζει να δράσουμε…
Και στη συνέχεια, καταλήγει με τα ακόλουθα σημαντικά λόγια που έμελλε να γίνουν απόφθεγμα: Ό,τι εμποδίζει τη δράση προωθεί τη δράση. Ό,τι στέκεται εμπόδιο στον δρόμο γίνεται ο δρόμος.
Στα λόγια του Μάρκου Αυρηλίου βρίσκεται το μυστικό μιας τέχνης που είναι γνωστή ως η ανατροπή των εμποδίων. Να ενεργεί κανείς με βάση μια «ειδική ρήτρα», έτσι ώστε να υπάρχει πάντα κάποιος τρόπος ή κάποια άλλη οδός για να φτάσει εκεί που θέλει. Για να είναι τα εμπόδια ή τα προβλήματα πάντα κάτι αναμενόμενο, αλλά ποτέ μόνιμο. Έτσι ώστε ό,τι στέκεται εμπόδιο στον δρόμο μας να μπορεί να μας δώσει δύναμη.
Τα λόγια αυτά, προερχόμενα από τον συγκεκριμένο άνθρωπο, δεν ήταν καθόλου ανούσια. Κατά τη διάρκεια των περίπου δεκαεννέα χρόνων που ήταν αυτοκράτορας, βίωσε μια σχεδόν μόνιμη εμπόλεμη κατάσταση, μία φοβερή πανούκλα, μία πιθανή απιστία, μία απόπειρα εκθρόνισής του από έναν από τους πιο κοντινούς συμμάχους του, συνεχή και κουραστικά ταξίδια σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας από τη Μικρά Ασία έως τη Συρία, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και την Αυστρία, ένα θησαυροφυλάκιο του οποίου τα αποθέματα μειώνονταν με γοργό ρυθμό, έναν ανίκανο και άπληστο ετεροθαλή αδελφό ως συναυτοκράτορα και ούτω καθεξής.
Και απ’ όσο γνωρίζουμε, όντως έβλεπε καθένα από αυτά τα εμπόδια σαν ευκαιρία να κάνει πράξη μία από τις ακόλουθες αρετές: την υπομονή, το θάρρος, την ταπεινοφροσύνη, την επινοητικότητα, τη λογική, τη δικαιοσύνη και τη δημιουργικότητα. Η εξουσία που κατείχε δεν φάνηκε ποτέ να τον κάνει ματαιόδοξο, ούτε το άγχος ή το βάρος των υποχρεώσεων. Σπάνια υπερέβαλλε ή θύμωνε και ποτέ δεν ένιωσε μίσος ή πικρία. Ο Μάρκος Αυρήλιος ήταν ο άνθρωπος που κατείχε το υψηλότερο και ισχυρότερο αξίωμα στον κόσμο και η κοινή ετυμηγορία όσων τον περιέβαλλαν ήταν ότι είχε αποδείξει πως το άξιζε.
Όπως αποδεικνύεται, η σοφία αυτού του σύντομου αποσπάσματος από τον Μάρκο Αυρήλιο μπορεί να εντοπιστεί και σε άλλους, άντρες και γυναίκες, που την εφάρμοσαν όπως εκείνος. Για την ακρίβεια, αποτελεί μια αξιοσημείωτη σταθερά ανά τους αιώνες. Αυτή η φιλοσοφική προσέγγιση αποτελεί την κινητήρια δύναμη των αυτοδημιούργητων ανθρώπων και αρωγή για όσους κατέχουν θέσεις με πολλές ευθύνες ή πολλές δυσκολίες. Τι κατάφεραν; Να αντιμετωπίζουν τα εμπόδια και να αγωνίζονται για να τα ξεπεράσουν μαθαίνοντας να τα ανατρέπουν.
Είμαστε οι νόμιμοι κληρονόμοι αυτής της παράδοσης. Είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας. Ό,τι και να αντιμετωπίζουμε, έχουμε μία επιλογή: Θα αποκλειστούμε από τα εμπόδια ή θα προχωρήσουμε μέσα και πάνω από αυτά;
Μπορεί να μην είμαστε αυτοκράτορες, αλλά ο κόσμος εξακολουθεί να μας δοκιμάζει διαρκώς. Μας ρωτά: Αξίζεις; Μπορείς να ξεπεράσεις τα εμπόδια που παρουσιάζονται αναπόφευκτα στον δρόμο σου; Θα σταθείς όρθιος και θα μας δείξεις από τι είσαι φτιαγμένος; Πολλοί άνθρωποι έχουν απαντήσει καταφατικά σε αυτό το ερώτημα. Λίγοι και εκλεκτοί όμως έδειξαν ότι όχι μόνο έχουν αυτό που χρειάζεται, αλλά ευημερούν και ανασυντάσσονται σε κάθε δυσκολία. Ότι η δυσκολία τούς κάνει καλύτερους απ’ ό,τι αν δεν την είχαν αντιμετωπίσει ποτέ. Τώρα είναι η σειρά σου να δεις αν είσαι ανάμεσα σε αυτούς, αν θα ενταχθείς στη συντροφιά τους.
Αυτό το πράγμα που βρίσκεται μπροστά σου, αυτό το κώλυμα, αυτό το εμπόδιο αυτό το εκνευριστικό, ατυχές, απροσδόκητο πρόβλημα, που σε εμποδίζει να κάνεις αυτό που θέλεις. Αυτό όπου φοβάσαι ή ελπίζεις ενδόμυχα ότι δεν θα συμβεί ποτέ. Κι αν δεν είναι και τόσο κακό;
Και αν κρύβει μέσα του ορισμένα οφέλη –οφέλη μόνο για εσένα; Τι θα κάνεις; Τι πιστεύεις ότι θα έκαναν οι περισσότεροι άνθρωποι;
Πιθανόν αυτό που έκαναν πάντα και αυτό που κάνεις κι εσύ τώρα: Τίποτα…
Ας είμαστε ειλικρινείς: οι περισσότεροι από εμάς παραλύουμε. Όποιοι κι αν είναι οι προσωπικοί μας στόχοι, οι περισσότεροι καθόμαστε μουδιασμένοι απέναντι στα πολλά εμπόδια που ορθώνονται μπροστά μας. Ευχόμαστε να μην ήταν έτσι, αλλά είναι…
Ό,τι μας εμποδίζει είναι ξεκάθαρο. Είτε έχει να κάνει με το σύστημα… τους θεσμούς που καταρρέουν, την αυξανόμενη ανεργία, το κόστος της εκπαίδευσης, που έχει εκτοξευθεί στα ύψη, την έκρηξη της τεχνολογίας. Είτε με εμάς τους ίδιους: το ότι είμαστε πολύ κοντοί, πολύ μεγάλοι σε ηλικία, πολύ φοβισμένοι, πολύ φτωχοί, πολύ αγχωμένοι, χωρίς πόρους, χωρίς οικονομική στήριξη, χωρίς αυτοπεποίθηση. Πόσο καλοί είμαστε στο να απαριθμούμε όσα μας κρατάνε πίσω!
Κάθε εμπόδιο είναι μοναδικό για καθέναν από εμάς. Αλλά οι αντιδράσεις μας σε αυτό είναι οι ίδιες: Φόβος. Απογοήτευση. Σύγχυση. Ανικανότητα. Κατάθλιψη. Θυμός.
Ξέρεις τι θέλεις να κάνεις, αλλά είναι σαν κάποιος αόρατος εχθρός να σε έχει εγκλωβίσει, να σε κρατάει ακινητοποιημένο/η πιέζοντάς σε με μαξιλάρια. Προσπαθείς να φτάσεις κάπου, αλλά πάντα κάτι στέκεται εμπόδιο στον δρόμο σου, ακολουθώντας και ματαιώνοντας κάθε κίνηση που κάνεις. Μόλις και μετά βίας μπορείς να κινηθείς και νιώθεις ότι εσύ φταις που δεν μπορείς να συνεχίσεις ή να κινητοποιηθείς.
Είμαστε δυσαρεστημένοι με τη δουλειά μας, τις σχέσεις μας, τη θέση μας στον κόσμο. Προσπαθούμε να φτάσουμε κάπου, αλλά κάτι μας εμποδίζει. Και έτσι δεν κάνουμε τίποτα. Κατηγορούμε το αφεντικό μας, την οικονομία, τους πολιτικούς μας, τους άλλους ανθρώπους ή απορρίπτουμε τον εαυτό μας θεωρώντας τον αποτυχημένο ή τους στόχους μας ανέφικτους.
Όταν το μόνο που φταίει πραγματικά είναι η δική μας στάση και προσέγγιση…
Έχουν γίνει αμέτρητα μαθήματα (και γραφτεί βιβλία) για την επίτευξη στόχων, αλλά κανείς δεν μας δίδαξε ποτέ πώς να ξεπερνάμε την αποτυχία, πώς να σκεφτόμαστε σε σχέση με τα εμπόδια, πώς να τα αντιμετωπίζουμε και να τα υπερνικούμε, κι έτσι ακινητοποιούμαστε. Περικυκλωμένοι από παντού, πολλοί από εμάς αποπροσανατολιζόμαστε, γινόμαστε αντιδραστικοί και καταρρακωνόμαστε. Δεν έχουμε ιδέα τι να κάνουμε.
Από την άλλη, δεν παραλύουν όλοι. Βλέπουμε με δέος κάποιους ανθρώπους που φαίνεται να μετατρέπουν αυτά τα εμπόδια, τα οποία για εμάς είναι ανασταλτικά, σε σημεία εκκίνησης για τους ίδιους. Πώς το κάνουν αυτό; Ποιο είναι το μυστικό;
Ακόμη μεγαλύτερο μυστήριο αποτελεί το γεγονός ότι οι παλαιότερες γενιές αντιμετώπισαν χειρότερα προβλήματα με λιγότερα δίχτυα ασφαλείας και λιγότερα εφόδια. Αντιμετώπισαν τα ίδια εμπόδια που αντιμετωπίζουμε κι εμείς σήμερα συν εκείνα που πάσχισαν τόσο σκληρά να εξαλείψουν για χάρη των παιδιών τους και των άλλων. Και πάλι… εμείς ακινητοποιούμαστε…
Τι έχουν αυτά τα άτομα που εμείς δεν έχουμε; Τι μας λείπει; Είναι απλό: μια μέθοδος και ένα πλαίσιο για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε τα εμπόδια που συναντούμε και να δράσουμε ανάλογα.
Ο Τζον Ντ. Ροκφέλερ γνώριζε το μυστικό για εκείνον ήταν η ψυχραιμία και η αυτοπειθαρχία. Ο Δημοσθένης, ο σπουδαίος Αθηναίος ρήτορας, το γνώριζε επίσης για εκείνον ήταν η ισχυρή θέληση να βελτιώνεται μέσα από τη δράση και την άσκηση. Και ο Αβραάμ Λίνκολν το γνώριζε για εκείνον ήταν η ταπεινοφροσύνη, η αντοχή και η θέληση.
Τα σπουδαία άτομα, όπως και οι σπουδαίες εταιρείες, βρίσκουν τον τρόπο να μετατρέπουν την αδυναμία σε δύναμη. Κι αυτό είναι ένα εκπληκτικό και συγκινητικό κατόρθωμα. Παίρνουν ό,τι τους κρατάει πίσω αυτό που μπορεί να κρατά πίσω κι εσένα αυτή τη στιγμή και το χρησιμοποιούν για να προχωρήσουν.
Όλοι αυτοί ήταν άνθρωποι που ανέτρεψαν τα εμπόδια. Που έκαναν βίωμα τα λόγια του Μάρκου Αυρηλίου και ακολούθησαν την ομάδα που ο Κικέρωνας αποκαλούσε μόνους «πραγματικούς φιλοσόφους» τους αρχαίους Στωικούς, ακόμη κι αν δεν τους διάβασαν ποτέ. Είχαν την ικανότητα να βλέπουν τα εμπόδια στην πραγματική τους διάσταση, την ευφυΐα να τα αντιμετωπίζουν και τη θέληση να υπομείνουν έναν κόσμο που ως επί το πλείστον δεν μπορούσαν να κατανοήσουν και να ελέγξουν.
Ας είμαστε ειλικρινείς. Τις περισσότερες φορές εμείς δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι με φρικτές καταστάσεις τις οποίες πρέπει απλώς να υπομείνουμε. Ίσως να αντιμετωπίζουμε ένα μικρό μειονέκτημα ή κάποιες όχι ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες. Ή μπορεί να προσπαθούμε πραγματικά σκληρά για κάτι και να διαπιστώνουμε ότι δεν είμαστε τόσο καλοί, αγχωνόμαστε υπερβολικά ή ξεμένουμε από ιδέες. Ε, λοιπόν, ισχύει η ίδια λογική. Ανατρέψτε τα όλα αυτά. Βρες κάποιο όφελος. Είναι απλό. Απλό, αλλά βεβαίως όχι εύκολο.
Δεν έχει απλώς να κάνει με το: Πώς μπορώ να σκέφτομαι ότι αυτό δεν είναι και τόσο κακό; Όχι, αφορά το πώς μπορείς να κάνεις τον εαυτό σου να δει ότι αυτό πρέπει να είναι καλό μια ευκαιρία να κάνεις ένα νέο βήμα, να προχωρήσεις μπροστά ή να πας προς μια καλύτερη κατεύθυνση. Όχι μόνο στο να μείνουμε να ήμαστε θετικοί, αλλά να μάθεις να είσαι αδιάκοπα δημιουργικός/η και να αξιοποιείς τις ευκαιρίες.
Όχι: Αυτό δεν είναι και τόσο κακό. Αλλά: Μπορώ να το κάνω εγώ να είναι καλό. Γιατί μπορεί να γίνει. Για την ακρίβεια, έχει γίνει και γίνεται. Κάθε μέρα…
