Ποιος είμαι; Μια ερώτηση που είναι πιθανό να μας ταράξει τους περισσότερους εσωτερικά. Σε κάθε περίπτωση είναι μια πολύ απλή ερώτηση, παρόλα αυτά αν αρχίσουμε και της δίνουμε το βάθος που της αρμόζει, τότε τα πράγματα ομολογούμενος γίνονται δύσκολα. Οι περισσότεροι από εμάς, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτήν την ερώτηση, κάνουμε ένα πράγμα.. αναζητούμε αμέσως ταμπέλες. Μπορούμε να αναφέρουμε το όνομά μας. Μπορεί να ορίζουμε τον εαυτό μας από τις σχέσεις μας: είμαι πατέρας, μητέρα, γιος ή φίλος. Ή ίσως ταυτιζόμαστε με τη δουλειά μας: είμαι δάσκαλος, δικηγόρος, διανομέας.
Σε κάθε περίπτωση αυτές οι απαντήσεις έρχονται φυσικά. Νιώθουμε ότι είναι οι πιο εύκολοι τρόποι για να περιγράψουμε τον εαυτό μας. Όμως αν σταματήσουμε και το σκεφτούμε… εν τέλη είμαστε αυτοί πραγματικά είμαστε; Βασικά ποιοι είμαστε; Ή να το θέσω και διαφορετικά, μήπως είναι απλώς ρόλοι και ταμπέλες που έχουμε υιοθετήσει, που μας δίνονται από άλλους ή από την κοινωνία;
Να θέσω ακόμη μια ερώτηση; Στον πυρήνα μας, είμαστε κάτι παραπάνω;
Η ψευδαίσθηση των ταμπελών
Είναι φανερό πλέον πως από την στιγμή που γεννιόμαστε, αρχίζουν να συσσωρεύονται επάνω μας ταμπέλες. Οι γονείς μας… μας δίνουν ένα όνομα. Καθώς μεγαλώνουμε, μαθαίνουμε να κατηγοριοποιούμε τους εαυτούς μας με βάση τις σχέσεις μας – την οικογένειά μας, την κοινότητά μας, τη δουλειά μας. Χρησιμοποιούμε αυτές τις αναγνωριστικές ταμπέλες όχι μόνο για να πούμε στους άλλους ποιοι είμαστε, αλλά για να το υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας. Μήπως αυτές οι ταμπέλες ορίζουν μόνο την επιφάνεια; Μήπως μας λείπει κάτι βαθύτερο, πιο θεμελιώδες;
Σας παρακαλώ… μπείτε στον κόπο να σκεφτείτε πόσο εύθραυστες είναι πραγματικά αυτές οι ταμπέλες. Ένας τίτλος εργασίας μπορεί να αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη. Μια σχέση μπορεί να αλλάξει. Ακόμη και το όνομά σας, το πιο βασικό αναγνωριστικό, το επέλεξε κάποιος άλλος για εσάς. Το να χάσεις μια δουλειά ή μια σχέση αλλάζει αυτό που είσαι; Όχι επί της ουσίας. Απλώς αλλάζει κάτι επιφανειακό.
Αυτό είναι σημαντικό! Και τι εννοώ.. Ο τρόπος με τον οποίο ορίζουμε τον εαυτό μας αντικατοπτρίζει συχνά αυτό που μας έχει πει κάποιοι άλλοι για το ποιοι είμαστε. Το όνομά μας. Οι οικογενειακοί μας ρόλοι. Το επάγγελμά μας. Αλλά κάτω από όλα αυτά, είμαστε κάτι περισσότερο από το άθροισμα αυτών των ταμπελών...
Μια άλλη προσέγγιση
Αν κάνουμε ένα βήμα πίσω και κοιτάξουμε τον εαυτό μας με ένα επιστημονικό πρίσμα, η εικόνα του ποιοι είμαστε γίνεται ακόμα πιο συναρπαστική. Σε κυτταρικό επίπεδο, είμαστε φτιαγμένοι από άτομα. Τα στοιχεία στο σώμα μας - άνθρακας, οξυγόνο, υδρογόνο. Είμαστε μέρος του ιστού της ύπαρξης και βιώνουμε τον κόσμο μέσα από το δικό μας μοναδικό άνοιγμα συνειδητοποίησης.
Αυτή είναι μια ιδέα για την οποία οι φυσικοί, όπως ο Καρλ Σέιγκαν, μιλούσαν συχνά - την ιδέα ότι είμαστε «αστέρια», είμαστε το ίδιο με το σύμπαν. Αν είμαστε φτιαγμένοι από την ίδια ύλη με τα αστέρια, δεν είμαστε μέρος του σύμπαντος που παρατηρεί τον εαυτό του;
Το σύμπαν, λοιπόν, δεν είναι απλώς κάτι «εκεί έξω». Είναι επίσης «εδώ μέσα», όπως και ο Θεός… μέσα στον καθένα μας, και ίσως αυτή είναι η πιο αληθινή απάντηση στην ερώτηση: «Ποιος είμαι;» Είμαστε ένα μέρος του σύμπαντος, μια προσωρινή συλλογή ύλης και ενέργειας που βιώνει τη συνείδηση, ένα μέρος του Θεού για πολλούς από εμας. Αλλά ακόμη και αυτός ο ορισμός μπορεί να είναι περιοριστικός…
Φιλοσοφική Άποψη: Πέρα από τον Εαυτό
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί φιλόσοφοι έχουν παλέψει με αυτό το ερώτημα για χιλιετίες. Από τη διάσημη δήλωση του Σωκράτη «Γνώρισε τον εαυτό σου» μέχρι το «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω» του Ντεκάρτ, η επιδίωξη της αυτογνωσίας ήταν πάντα στην κορυφή για την ανθρώπινη έρευνα. Τι ανακαλύψαμε όμως για το ποιοι είμαστε;
Μια βαθιά συνειδητοποίηση είναι ότι δεν είμαστε απομονωμένα όντα. Η έννοια του «εαυτού» μπορεί να είναι παραπλανητική. Είμαστε διασυνδεδεμένοι. Οι σκέψεις, τα συναισθήματά μας, ακόμη και η αίσθηση της ταυτότητάς μας επηρεάζονται από τα πάντα γύρω μας— από άλλους ανθρώπους, από το περιβάλλον, από τον πολιτισμό. Αυτό υποδηλώνει ότι ο εαυτός είναι ρευστός, αλλάζει συνεχώς, εξελίσσεται με βάση τις εμπειρίες μας.
Φιλόσοφοι όπως ο Άλαν Γουότς έχουν προτείνει ότι δεν είμαστε ξεχωριστά άτομα σε ένα σύμπαν, αλλά μάλλον, είμαστε το σύμπαν που παίζει με το να είμαστε άτομα. Τα όρια που θέτουμε - μεταξύ μας και των άλλων, μεταξύ μας και του κόσμου - είναι ψευδαισθήσεις. Το «εγώ» που αγαπάμε είναι απλώς μια όψη ενός πολύ μεγαλύτερου συνόλου. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, το να γνωρίσεις τον εαυτό σου σημαίνει ότι δεν είσαι ξεχωριστός από τον κόσμο, αλλά βαθιά διασυνδεδεμένος με τα πάντα σε αυτόν.
Μυστικισμός και Θρησκεία: Το Ταξίδι της Ψυχής
Οι θρησκείες σε όλο τον κόσμο - από τον Βουδισμό στον Σουφισμό στον Χριστιανισμό - έχουν από καιρό επισημάνει την ιδέα ότι η αίσθηση του εαυτού μας δεν περιορίζεται στην υλική μας ύπαρξη. Πολλοί μιλούν για μια βαθύτερη σύνδεση με το θείο, μια ανώτερη συνείδηση που υπερβαίνει το ατομικό εγώ.
Σε αυτές τις παραδόσεις, ο εαυτός θεωρείται συχνά ως μια ψευδαίσθηση, μια μάσκα που φοράμε στον φυσικό κόσμο. Πίσω από τη μάσκα κρύβεται κάτι αιώνιο, κάτι που δεν μπορεί να οριστεί από ταμπέλες ή ρόλους. Κάποιοι το λένε ψυχή. Άλλοι μπορεί να το αναφέρουν ως πνεύμα, ανώτερο εαυτό ή απλώς καθαρή επίγνωση.
Ο Ρουμί έγραψε κάποτε: «Δεν είσαι μια σταγόνα στον ωκεανό. Είσαι ολόκληρος ο ωκεανός σε μια σταγόνα." Αυτή η προοπτική υποδηλώνει ότι δεν είμαστε ξεχωριστοί από το σύμπαν αλλά μια συμπυκνωμένη μορφή του. Κουβαλάμε μέσα μας το ίδιο άπειρο δυναμικό με το ίδιο το σύμπαν. Το να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε, λοιπόν, σημαίνει να προχωρήσουμε πέρα από την επιφάνεια - να κοιτάξουμε προς τα μέσα και να αποκαλύψουμε αυτή τη θεϊκή σπίθα.
Παρατηρητής και το τίποτα
Κατά τη διάρκεια καταστάσεων διαλογισμού, πολλοί άνθρωποι βιώνουν την αίσθηση του «παρατηρητή». Αυτό είναι το δικό σου μέρος, που απλά παρατηρείς — χωρίς κρίση, χωρίς ταμπέλες, χωρίς σκέψη. Σε αυτές τις στιγμές, γίνεται σαφές ότι η συνείδηση δεν περιορίζεται στις σκέψεις που διατρέχουν το μυαλό μας. Υπάρχει κάτι βαθύτερο, μια καθαρή επίγνωση που παραμένει σταθερή ακόμα και όταν οι σκέψεις έρχονται και φεύγουν. Αισθάνεται κάποιος σαν ένα απέραντο κενό, ένας άπειρος χώρος πέρα από τη φλυαρία του μυαλού. Και καθώς ξεφλουδίζουμε τα στρώματα αυτού που πιστεύουμε ότι είμαστε - οι ρόλοι μας, οι ταμπέλες μας, οι ταυτότητές μας - τελικά συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε μείνει τίποτα. Αλλά αυτό το «τίποτα» δεν είναι κενό με την αρνητική έννοια. Είναι το απόλυτο δυναμικό, ο χώρος στον οποίο προκύπτουν όλα τα πράγματα.
Συνειδητοποιώντας ότι «είμαι ένα τίποτα», συνειδητοποιούμε ταυτόχρονα ότι «είμαι τα πάντα». Η ύλη χρειάζεται χώρο για να υπάρξει, και με αυτόν τον τρόπο, είμαστε ο ίδιος ο χώρος που επιτρέπει στο σύμπαν να ξεδιπλωθεί. Αυτό το κενό είναι καθαρό δημιουργικό δυναμικό. Είναι η απεριόριστη πηγή από την οποία πηγάζουν όλα τα πράγματα. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου ως τίποτα σημαίνει να γνωρίζεις τον εαυτό σου ως το ίδιο το έδαφος της ύπαρξης – απεριόριστο και βαθιά συνδεδεμένο με τα πάντα. Εδώ αρχίζει η αληθινή δημιουργία. Δεν είστε απλώς ένα μέρος του σύμπαντος... είσαι το δυναμικό από το οποίο ρέει.
Ποιος είσαι λοιπόν, αλήθεια;
Αν αφαιρέσουμε τις ταμπέλες, τους ρόλους, τους εξωτερικούς ορισμούς, τι μένει; Η απάντηση μπορεί να μην είναι κάτι που μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως με λέξεις. Μας φέρνει όμως πιο κοντά στο να καταλάβουμε ότι είμαστε πολύ περισσότερα από τις ταυτότητες που έχουμε δημιουργήσει με την πάροδο του χρόνου.
Ίσως ένας καλύτερος τρόπος για να απαντήσετε "Ποιος είμαι;" είναι ρωτώντας «Τι εκτιμώ;» Οι αξίες μας είναι μια βαθύτερη αντανάκλαση αυτού που είμαστε. Αντιπροσωπεύουν αυτό που αγαπάμε, αυτό που καθοδηγεί τις αποφάσεις μας και αυτό που διαμορφώνει τις πράξεις μας. Σε αντίθεση με τους ρόλους ή τις ταμπέλες, οι αξίες είναι εσωτερικές. Προέρχονται από μέσα και αντανακλούν την αληθινή μας ουσία.
Αν κάποιος σας ρωτήσει ποιος είστε, αντί να πείτε «Είμαι δάσκαλος» ή «Είμαι πατέρας», σκεφτείτε να μοιραστείτε τις αξίες σας. Πείτε, «εκτιμώ τη συμπόνια» ή «Πιστεύω στη δύναμη της ανάπτυξης». Πρόκειται για δηλώσεις που ξεπερνούν την επιφάνεια. Μιλούν στον εσωτερικό σου εαυτό, το κομμάτι σου που παραμένει εκεί βράχος ακόμα και όταν αλλάζουν οι εξωτερικές συνθήκες.
Πώς αποκαλύπτετε τις αξίες σας και συνδέεστε με τον βαθύτερο εαυτό; Με Αναστοχασμό: Αφιερώστε χρόνο κάθε μέρα για να σκεφτείτε τι πραγματικά έχει σημασία για εσάς. Πότε είσαι στα καλύτερά σου; Τι παρακινεί τις ενέργειές σου; Το ημερολόγιο μπορεί να βοηθήσει να εντοπίσεις επαναλαμβανόμενα θέματα που δείχνουν τις βασικές σου αξίες.
Μετά.. Διαλογισμός: Μέσα από την ήσυχη ενδοσκόπηση, μπορείς να παρατηρήσεις τις σκέψεις και τις ταμπέλες που προκύπτουν στο μυαλό σου. Αναρωτήσου: «Αυτός είμαι πραγματικά;» Με την εξάσκηση, μπορεί να αρχίσεις να αισθάνεσαι κάτι πέρα από αυτές τις σκέψεις - μια βαθύτερη επίγνωση που δεν αγγίζεται από τον θόρυβο του έξω κόσμου.
Ασκήσεις για τις αξίες: Υπάρχουν πολλές ασκήσεις που έχουν σχεδιαστεί για να σε βοηθήσουν να ανακαλύψεις και να διατυπώσεις τις αξίες σου. Δοκίμασε να αναφέρεις πέντε στιγμές που αισθάνθηκες πιο ικανοποιημένος/η. Ποια κοινά νήματα διατρέχουν αυτές τις εμπειρίες; Αυτά μπορεί να αποκαλύψουν τι πραγματικά έχει σημασία για εσένα.
Ρώτησε τους άλλους: Μερικές φορές, το για να δούμε αυτό που δεν μπορούμε να δούμε στον εαυτό μας. Ζήτησε από έναν στενό φίλο ή μέλος της οικογένειάς σου να σου περιγράψει τα δυνατά σου σημεία. Συχνά, επισημαίνουν αξίες όπως η ακεραιότητα, η δημιουργικότητα ή η ευγένεια - ιδιότητες που σε καθορίζουν περισσότερο από οποιονδήποτε τίτλο.
Το ταξίδι της αυτό - ανακάλυψης
Τελικά, η ερώτηση "Ποιος είμαι;" δεν έχει μια συγκεκριμένη απάντηση. Είναι ένα ερώτημα με το οποίο ζούμε. Η κατανόησή μας για το ποιοι είμαστε βαθαίνει με την πάροδο του χρόνου και εξελίσσεται με την εμπειρία. Το κλειδί είναι να συνεχίσουμε να ρωτάμε, να παραμένουμε περίεργοι και να είμαστε ανοιχτοί στην πιθανότητα ότι η απάντηση μπορεί πάντα να αλλάζει.
Αλλά ένα πράγμα παραμένει σταθερό: Είσαι κάτι περισσότερο από τις ταμπέλες που φέρεις. Είσαι κάτι περισσότερο από τη δουλειά σου, το όνομά σου ή τους ρόλους σου. Είσαι το άθροισμα των αξιών σου, των εμπειριών σου, των σκέψεών σου και της συνείδησής σου. Και με αυτόν τον τρόπο, συνδέεσαι με κάτι πολύ μεγαλύτερο από τον εαυτό σου.
Οπότε, την επόμενη φορά που κάποιος θα ρωτήσει, "Ποιος είσαι;" κάντε παύση πριν απαντήσεις. Σκέψου τι σε καθορίζει πραγματικά —όχι μόνο τις λεπτομέρειες της επιφάνειας, αλλά τις αξίες που ζουν βαθιά μέσα σου. Γιατί τελικά, αυτές οι αξίες είναι η πιο αληθινή αντανάκλαση αυτού που είσαι…
